JAM UNË, PETRIT, ZORRA JUAJ!

Petrit, ndoshta tani do të më godasësh duke më thënë: “Çfarë po përpiqesh të bësh? Ti nuk je gjë tjetër veçse një grup tubash të gjatë, je i fundit që flet për veten”! Por kujdes dhe mos nxito të më shkarkosh; mos më shiko ashtu për mbetjet që mbaj. Së pari ju duhet të dini se organet tuaja – zemra, veshkat, mëlçia dhe të tjerët – nuk mund të punojnë pa mua. Ekzagjerim? Aspak! Kështu që vetëm më dëgjoni dhe shikoni vetë.

I dashur Petrit, që të më kuptoni më mirë, mbani parasysh një parim bazë për funksionimin e organizmave të gjallë – të gjitha varen nga përdorimi i energjisë. Nëse asnjë energji nuk hyn në një sistem të gjallë, atëherë asnjë aktivitet metabolik, asnjë funksion jetësor nuk mund të kryhet. Mendoni për një makinë pa karburant. Pavarësisht se sa e shkëlqyer është makina, ajo thjesht nuk do të funksionojë pa asnjë karburant në rezervuar. Trupi i njeriut nuk është i ndryshëm. Bimët dhe produktet shtazore të cilat njerëzit i konsumojnë si ushqim i sigurojnë trupit lëndë djegëse. Megjithatë, ju nuk mund të përdorni energjinë e lëndëve ushqyese në formën në të cilën i merrni ato. Ato duhet t’i nënshtrohen një procesi në mënyrë që të bëhen lëndë djegëse e përdorshme për ne, si nafta e papërpunuar që rafinohet në benzinë për të funksionuar një makinë. Kjo është afërsisht detyra ime. Pa funksionimin tim, do t’ju mungonte energjia për të lëvizur një gisht dhe përfundimisht do të vdisnit. A e kuptoni tani sa të rëndësishme jemi një grup tubash? Thjesht mendoni se unë dukem si një kanal i butë dhe i zbrazët dhe më gjykoni gabim si të thjeshtë. Epo, e di që nuk kam pjesë kaq komplekse si zemra, mushkëritë dhe veshkat, por jam krijuar si një vepër e përsosur arti në një dizajn të thjeshtë.

Megjithëse zorrët që përdorni për të ujitur kopshtin tuaj konsumohen dhe prishen në një kohë relativisht të shkurtër, muret e mia të përbëra nga katër shtresa vazhdojnë të funksionojnë gjatë gjithë jetës pa asnjë vrimë, përveç nëse marr një sëmundje si kanceri. Shtresa ime e jashtme përbëhet nga një ind lidhor i qëndrueshëm, tjetra përbëhet nga dy grupe – një horizontalisht dhe një vertikalisht të shtrirë muskujsh të drejtë, shtresa tjetër nën të përbëhet nga gjëndra të përhapura në një ind lidhor të butë dhe shtresa më e brendshme është mukoza epiteliale ku ndodh absorbimi aktual.

Tani, le të vijmë tek mënyra se si e arrij tretjen, një nga aktivitetet jetike të trupit tuaj. Në fakt, nuk ka vend që të krenohem me të; Unë po bëj ashtu siç jam urdhëruar. Gjithsesi, proceset komplekse që ndodhin brenda mureve të mia me pamje të thjeshtë janë thjesht magjepsëse! Çdo qelizë e imja që prodhon enzima të veçanta për të ndarë çdo lëndë ushqyese është si një fabrikë e veçantë. Disa nga këto enzima thyejnë proteinat në nivele të ndryshme të peptideve, disa thyejnë peptidet në aminoacide, disa thyejnë yndyrnat në acide yndyrore dhe glicerinë, ndërsa disa thyejnë karbohidratet në glukozë. Të gjitha këto enzima të veçanta kanë nëndegët e tyre brenda vetes. Për shembull, enzimat që shpërbëjnë fruktozën (sheqerin e frutave), laktozën (sheqerin e qumështit) dhe niseshten janë të gjitha të ndryshme. Në mënyrë që enzimat të jenë efektive, brendësia ime duhet të ketë nivelin e duhur të pH; enzimat punojnë në kushte shumë të ndjeshme. Për t’ju dhënë një ide, enzimat në stomak – që ndodh të jetë stacioni i dytë për të cilin janë destinuar lëndët ushqyese përpara se të vijnë tek unë – punojnë në një mjedis acid (pH: 2,5–3). Megjithatë, në rastin tim, lëngjet bazë sekretohen dhe ky aciditet i fortë neutralizohet që enzimat e mia të funksionojnë.

Gjatësia ime e përgjithshme është rreth 8.5 metra nga hyrja e parë në stomak deri në daljen e fundit. Zorra e hollë është gati 7 metra e gjatë dhe pjesa e mbetur prej 1.5 metrash është zorra e trashë. Megjithëse zorra e hollë është pjesa më e gjatë e traktit tretës, ajo ende quhet e vogël pasi është më e vogël në diametër se zorra e trashë.

Zorra e hollë gjithashtu ndahet në tre seksione. Pjesa shumë e shkurtër (25-30 cm) dhe relativisht më e trashë, menjëherë pas stomakut është duodenumi. Biliare – e cila funksionon si detergjent dhe lehtëson ndarjen e yndyrnave – të prodhuara nga mëlçia dhe enzimat tretëse nga pankreasi, hyjnë në duoden. Kështu, lëndët ushqyese treten një hap më tej dhe kalojnë në seksionin e dytë (jejunum) dhe më pas në të tretën (ileum). Ju nuk mund t’i dalloni lehtësisht këto dy seksionet e fundit. Meqenëse qarkullimi i gjakut është më intensiv në seksionin e dytë, ky seksion është më i kuqërremtë dhe kontraktimet këtu janë më të shpejta dhe më të forta. Seksioni i tretë është më i ngushtë dhe ka mure më të hollë. Qarkullimi i gjakut këtu është relativisht më i ulët dhe lëvizjet janë më të kufizuara. Membrana e hollë e indit lidhës (mesenteri) rreth meje, e cila më lidh me murin e barkut dhe më pengon të nyjazoj, është relativisht e yndyrshme në këtë seksion të tretë.

Pjesët e mia më vitale janë thithkat e vogla që mbulojnë sipërfaqen kaçurrelë të murit tim të brendshëm si një qilim. Në formë si gishtat e një doreze, ‘villi’ japin një sipërfaqe të brendshme jashtëzakonisht të madhe. Ato përmbajnë një rrjet kapilarësh dhe kanalesh limfatike. Përveç gjëndrave që sekretojnë enzimat për të zbërthyer lëndët ushqyese, sekretimi i disa gjëndrave më mbron nga efekti shkatërrues i acidit të stomakut. Disa qeliza sekretojnë mukozë për lubrifikimin dhe mbrojtjen e lëndëve ushqyese që kalojnë. Ndërsa disa qeliza të vileve sekretojnë enzima tretëse, disa nga qelizat e mia thithin lëndët ushqyese të shpërbëra deri në fazën përfundimtare dhe i kalojnë ato në qarkullimin e gjakut.

Petrit, si munden disa njerëz të ngatërrojnë një mekanizëm kaq të shkëlqyer si një vepër të natyrës së pavetëdijshme? Ajo për të cilën po ju them është një manifestim i njohurive dhe fuqive kaq të mëdha që iu lë të magjepsur. I njoh karakteristikat e ushqimeve, di nevojat e organeve të tjera, rregulloj enzima të ndryshme dhe një sistem absorbues, i vendos në një hapësirë të kufizuar… Përveç kësaj, të gjitha këto i bëj në mënyrën më ideale, pa mbeturina apo të meta! Hajde Petrit, a mund të ndodhin të gjitha këto vetë? Tani, nëse do të filloja t’u tregoja të gjithëve për mekanizmin e përthithjes në detaje, ata ndoshta do t’i shihnin ato qeliza si qenie hyjnore! Ai që caktoi molekula të veçanta bartëse dhe një sistem për çdo molekulë lëndë ushqyese, ka vendosur dy sisteme transferimi si rrugë gjaku dhe limfatike në secilën prej atyre miliona vileve! Rruga e gjakut kalon drejtpërdrejt aminoacidet, ujin dhe kripërat në gjak, ndërsa rruga limfatike thith yndyrnat për t’i kaluar ato në gjak në mënyrë indirekte. Pas përthithjes, lëndët ushqyese bëhen pronë e trupit dhe ato barten në qarkullimin e gjakut në të gjitha qelizat që i presin në nevojë.

Epo, po atëherë për mbeturinat? Meqenëse gjithçka që hani nuk është e dobishme dhe e përdorshme, madje disa gjëra janë toksike, ato duhet të hidhen sa më shpejt që të jetë e mundur. Mbetjet e paabsorbuara janë ende shumë të holla për t’u asgjësuar; largimi i tyre ashtu siç janë do të jetë humbje uji dhe mineralesh. Por mos u shqetësoni, gjithçka është planifikuar në mënyrë perfekte! Tani zorra e trashë vjen në detyrë. Në këtë seksion prej 1.5 metrash, uji i mbetjeve dhe disa minerale thithen dhe mbetjet ngurtësohen. Zorra e trashë ndahet gjithashtu në tre nënseksione. Qesja e lidhur me kryqëzimin e zorrëve të vogla dhe të mëdha quhet “cekum” dhe në fund është apendiksi. Ky fund ndonjëherë acarohet dhe ju duhet ta hiqni atë në një apendektomi. Tani, është kjo histori e sajuar se apendiksi dikur ishte më i gjatë pasi paraardhësit tuaj hanin vetëm bimë, se ai ka evoluar në një formë më të shkurtër sepse tani ha më shumë mish, kështu me radhë e kështu me radhë… Bah! Asgjë nuk krijohet kot, Petrit. Nëse nuk do të kishte një detyrë, thjesht nuk do të krijohej. Vetëm pas disa kohësh u zbardh, pasi studiuesit vërtetuan se është aq e nevojshme, saqë si një organ limfoid, i pasur me enë gjaku, prodhon antitrupa për të luftuar mikrobet që disi hyjnë tek unë.

Pjesa tjetër e zorrës së trashë është koloni dhe rektumi. Mukoza që mbulon sipërfaqen time të brendshme është mjaft e lëmuar. Ajo sekreton mukozën për të lehtësuar largimin e mbeturinave. Përveç kësaj, bakteret e dobishme janë bërë për të punuar me bollëk në zorrën e trashë për nevojat tuaja. Këto baktere sintetizojnë vitaminat e grupit B, si B12, tiaminë dhe riboflavin, së bashku me vitaminën K. E shihni se si kryhen kaq shkëlqyeshëm të gjitha proceset? Nëse nuk do të ishte vitamina K, gjaku juaj nuk do të mpiksej dhe lëndimi më i vogël i enëve të gjakut do t’ju vriste. A mund ta kishit imagjinuar ndonjëherë se ajo që ju duket si një kanal ujërash të zeza mund të prodhojë vitamina me rëndësi jetike? Krijuesi juaj ka urtësi të pafund.

Petrit, tani mund të pyesësh veten se si rregullohen veprimet e këtij organi që i ngjan një zorre të gjatë, si shtyhen lëndët ushqyese brenda dhe më pas hidhen jashtë. Për ta thënë shkurt, pjesa “e vullnetshme” e trurit tuaj as që di për të. Në të vërtetë, nëse do ta dinte, do të ishte vazhdimisht e zënë me mua dhe nuk do të mund të bënte asgjë tjetër.

Nën kontrollin e sistemit nervor autonom, muskujt e drejtë të mureve të mia kontraktohen gradualisht në valë – ky është akti i shtrëngimit që quhet peristaltikë. Fijet nervore të lidhura me mua ndahen në dy kategori themelore – simpatike dhe parasimpatike. Ndërsa fijet simpatike më shtyjnë të ngadalësoj, fijet parasimpatike më stimulojnë të veproj. Kështu, unë përpiqem të mbaj një funksionim të ekuilibruar midis këtyre dy efekteve të kundërta. Kur materiali i mbeturinave që lëviz në këtë mënyrë merr një gjendje për t’u hedhur, ai arrin në rektum dhe kur muret këtu sforcohen, unë ju bëj një thirrje të natyrshme që duhet të heq qafe plehrat. Ky është hapi ku vullneti juaj ka një ndërhyrje të pjesshme.

Kanceri i zorrës së trashë, i cili shqetëson shumë njerëz sot, shfaqet në këtë pjesë të fundit. Arsyeja kryesore është konsumimi i tepërt i mishit dhe ushqimeve të yndyrshme, mungesa e lëvizjes dhe një jetë stresuese. Kur këto kombinohen, nuk funksionoj siç duhet. Nëse doni të më ndihmoni në këtë, duhet të konsumoni ushqime të pasura me fibra si fruta dhe perime, si dhe të bëni një jetë të qetë. Rrjeti im i nervave është jashtëzakonisht i pasur dhe kompleks. Prandaj, jam i ndjeshëm ndaj ndryshimeve nervore. Nëse ndiheni të mërzitur ose të trishtuar dhe nëse vuani nga stresi, unë filloj të shkoj në spazma. Pastaj nuk arrij të hedh mbeturinat, materiali toksik brenda meje fillon të dëmtojë muret e mia të brendshme dhe përfundimisht rrit rrezikun e kancerit. Prandaj, është më mirë të merrni zakonin e një gote me ujë të ngrohtë kur të zgjoheni në mëngjes dhe të përpiqeni të hani ushqime të rregullta në të njëjtat orë të ditës. Më e rëndësishmja, të keni gjithmonë perime jeshile të freskëta në tryezën tuaj, zvogëloni konsumimin e mishit… dhe do të ishte mirë nëse mund të përballonit të konsumoni vaj ulliri në vend të ndonjë vaji tjetër.

Hej, prit! Unë do të harroja pikën më të rëndësishme. Nëse nuk keni qetësi, të gjitha këto do të jenë të padobishme. Kjo nuk do të thotë se nuk do të shqetësoheni kurrë; në fund të fundit, kjo botë është një terren testimi dhe ju jeni një qenie njerëzore si kushdo tjetër. Megjithatë, nëse i dorëzoheni telasheve dhe ju kapërceni ndjenja si paniku, lodhja dhe dëshpërimi, atëherë funksionimi im do të shqetësohet. Pra, problemet e përballura me durim dhe përpjekje aktive pa hequr dorë nga shpresa nuk më dëmtojnë shumë.

Petrit, nuk dëshiroj që të presësh derisa të shohësh pacientë me kancer të zorrës së trashë që hedhin mbeturinat përmes një vrime në barkun e tyre në një qese plastike përpara se të ndihesh mirënjohës për bekimet që gëzon. Në fakt, ndoshta ju kam thënë më së shumti një të dhjetën e asaj që di për veten time. Gjithsesi, mendoj se edhe kaq do t’ju japë një ide se çfarë vepre arti jam. Faleminderit që më dëgjove, Petrit!

Link: https://fountainmagazine.com/2008/issue-66-november-december-2008/its-me-peter-your-intestine

Image by macrovector on Freepik